Tegenlicht of voorloper?
Deze week kwamen na het college ‘The Information Society’ twee studenten International Business Management naar me toe met de vraag; “Meneer, als u zo beschrijft wat er allemaal aan de hand is, wat moeten wij dan als beroep kiezen om zo werk te vinden? Het gaat allemaal zo snel, we zijn nu 21 maar kunnen het allemaal niet meer bijhouden qua ontwikkelingen”. In het college had ik ze uitgelegd dat tegen de tijd dat een student tegenwoordig in het derde jaar zit de helft van de informatie die ze krijgen al weer verouderd is en dat ze nu opgeleid worden voor beroepen die zo niet meer bestaan.
Dat deed me denken aan de uitzending van Tegenlicht ‘Het werken van morgen’ van de VPRO die ik eerder deze week heb gezien. Daarin kwam een vlotte dame aan het woord die uitlegde dat ze het liefst ‘tijd en locatie onafhankelijk wilde werken aan zelfbedachte projecten’, ze noemt zichzelf ‘notificatie filosoof’ en doet onderzoek naar de impact van de smartphone op mensen. Omdat ze daar nog niet van kan rondkomen is ze betrokken bij verschillende andere projecten en staat ze parttime achter de balie bij Seats2Meet. Volgens mij wil ze diep in haar hart gewoon een baan maar aan gebrek aan vraag ga je, als hoog opgeleide potential, je verdiepen in wat er in de mode is en verzin je vast de baan van de toekomst, je bent dan niet werkloos maar onderdeel van een nieuwe beweging en loopt juist voorop, jammer dat iedereen dat niet ziet maar dat komt nog wel…
Tegenlicht maakt veel programma’s over onderwerpen die te maken hebben met trends en veranderingen in de samenleving. Ze zijn op zoek en doen verslag van nieuwe bewegingen die als basis de gedachte hebben dat de huidige samenleving drastisch aan het veranderen is en de nieuwe samenleving die er aan komt gebaseerd zal zijn op geheel nieuwe principes die sterk afwijken van de huidige. Komt er weer iemand langs met een bijzonder verhaal over de 3D printer of de ruil economie dan worden we natuurlijk ook getrakteerd op een mooi ideologisch verhaal over hoe de samenleving er in de toekomst uit gaan zien.
De basisgedachte van de visionairs die in Tegenlicht aan het woord komen is dat: 1) traditionele bedrijven en organisaties hun langste tijd gehad hebben 2) we dringend behoefte hebben aan een nieuwe aanpak en een nieuwe business modellen en 3) dat het Internet daarbij een centrale rol speelt en leidt tot a) meer sociale verbindingen tussen mensen door online sociale netwerken, b) tot nieuwe vormen van waarde creatie en c) nieuwe samenwerkingsvormen. Vanwege de dominante rol van internet noem ik het maar voor het gemak de ‘Internet revolutie’.
Ik ben het met deze mensen eens dat er inderdaad wat aan de hand is. Er zijn een aantal structurele verandering aan de gang in onze samenleving die ons sociaal economisch systeem drastisch aan het veranderen zijn met grote impact op onze samenleving. En Nederland met zijn open samenleving, grote afhankelijkheid van de wereldeconomie en hoge penetratiegraad van het internet – zowat iedereen heeft internet en wij hebben het meest aantal internet devices per inwoner – is koploper wat betreft deze ontwikkelingen en ideale proeftuin voor innovatieve bedrijven.
De nieuwe diensten die aansprekende innovatieve bedrijven als Uber en AirBNB via het internet aanbieden zijn bedacht door slimme ondernemers, ze zijn goed ingevoerd in het wereldje en weten precies wat ze moeten zeggen om hun doelgroep te verleiden hun producten en dienst af te nemen maar hanteren ondertussen het oude business model van geld verdienen. Het is erg modern het zaken doen te rechtvaardigen met een ideologie, dat geeft hun klanten een goed gevoel en helpt bij de koopbeslissing. Deze trend is al wat langer aan de gang, kijk bijvoorbeeld naar de Body Shop en Starbucks, bedrijven die al succesvol waren en niet via het internet werken. De consument het gevoel geven onderdeel te zijn van een nieuwe beweging is een marketing instrument geworden die de Internet wereld slim heeft over genomen.
Neem bijvoorbeeld het business model van Uber: ze verdienen hun geld door het ontvangen van commissie van de marktpartijen die via hun platform zaken met elkaar doen. Met als resultaat waanzinnige winsten: met de afdracht van 20% voor Uber zijn de oprichters aan het binnenlopen en inmiddels multimiljardair. En de Uber chauffeurs? Zij moeten het met een karige 20€ per uur, kosten en belastingen voor eigen rekening. Geen vetpot waardoor ze wel genoodzaakt zijn er meerdere baantjes op na te houden om rond te kunnen komen zoals bleek uit de uitzending van Tegenlicht.
Omdat deze formule zo succesvol is zullen er nog vele initiatieven in andere branches volgen gebaseerd op dit business model, zie het berichtje hieronder over een nieuwe site voor de schoonmaakbranche. Welke branche volgt, de horeca? De zorg?
Zo onstaat een nieuw proletariaat aan de onderkant van de samenleving die onder druk van de concurrentie voor een laag loon werkt en veel geld genereert voor de ondernemers die met een mooie ideologisch sausje en goede marketing zich zelf op de markt zetten. Dus eerst een paar uurtjes werken bij Seats2Meet, dan even een paar ritten voor Uber, nog een paar adresjes af om schoon te maken via Helpling en daarna snel het eigen huis schoon maken voor de klanten die in de logeerkamer komen overnachten via AirBNB!
Ik heb mijn studenten dan ook geadviseerd alles te weten te komen over financieel management, boekhouden, investeringen en belastingen, daar blijft in ieder geval vraag naar in de toekomst…
Trendwatchers als Adjiedj Bakas kijken voornamelijk naar de eerste fase van de hype cycle als het idee van concept al vertaald is naar iets tastbaars waardoor ze altijd achter de feiten aan lopen en geen voorspellende waarde hebben. Trendrapporten zijn vaak opsommingen van leuke nieuwe dingen die potentie hebben en kunnen inspireren, echt iets nieuws voorspellen kunnen ze niet, als dat zo zou zijn zouden ze waarschijnlijk een ander job hebben…
